Het Maarschalker­weerdorgel

Het Bätz-orgel is aan het eind van de vorige eeuw uit de Basiliek Sint Jan verdwenen. Nadat het orgel in 1809 in het bezit van de katholieken kwam toen deze de Basiliek Sint Jan weer terugkregen, heeft het in het begin best voldaan. Dat veranderde echter in de tweede helft van de negentiende eeuw, Oosterhout was toen behoorlijk groot aan het worden. De Sint Jan – destijds de enige parochiekerk in de stad – werd al snel te klein. Daarom besloot men de kerk te vergroten. Het Bätz-orgel voldeed niet meer; het was niet ontworpen voor zo’n grote ruimte en het begon te verslijten.

Het kerkbestuur bestelde daarom in 1889 een groot tweeklaviers instrument bij orgelbouwer Maarschalkerweerd in Utrecht. Het orgel werd in twee delen opgesteld tegen de zijmuren van het koor, in de toren. Zo bleef het uitzicht op het fraaie glas-in-loodraam van de toren toch zichtbaar. Er werd een nieuwe elektrische speelmechaniek toegepast, wat in die tijd bepaald een novum was. Deze mechaniek moest tien jaar later al vervangen worden, omdat er nog geen stabiele stroomvoorziening in de kerk aanwezig was: men werkte met batterijen, met alle gedoe van dien. Gelukkig verwijderde men de oude mechaniek niet.

Eind jaren ’60 was het orgel aan groot onderhoud toe. Omdat dit het nodige zou kosten én omdat de liturgievernieuwingen van Vaticanum II ervoor zorgden dat het zangkoor voortaan beneden in de kerk moest gaan zingen, liet men het oude orgel voor wat het was.

Maarschalkerweerdorgel, St. Jan Basiliek Oosterhout.

Toen begin jaren ’70 een nieuwe trap naar de orgelzolder werd aangelegd, zaagde men zelfs stukken van het orgel weg…het was toen definitief onbespeelbaar geworden. Met inspanningen van velen kon het orgel in de periode 2005-2006 weer geheel gerestaureerd worden in de oorspronkelijke staat door Elbertse Orgelmakers uit Soest. Ook de elektrische speeltractuur kon weer in ere worden hersteld zodat het Maarschalkerweerdorgel het enige orgel in Nederland is dat nog het oorspronkelijke, elektrische aandrijfwerk bezit. Ook alle ruim 1600 orgelpijpen en de speeltafel zijn nog origineel. De Frans-romantische klank van het orgel wordt alom geroemd.

Klik hier voor de dispositie van het orgel.

Terug naar boven